Verzorging en voeding bij een ileostoma

Voorbereiding

Voordat u het opvangmateriaal gaat verwisselen, legt u het volgende klaar:

• Materiaal om de huid en de stoma mee schoon te maken, zoals natte en droge schoonmaakdoekjes of een washandje. Natte en droge gaasjes (ook voor eventuele wondjes).
• Nieuw opvangmateriaal.
• Een afvalzakje om het oude opvangmateriaal in te doen.
• Eventueel beschermende spray, crème, opvulpasta of een ring (in overleg met de stomaverpleegkundige).
• Eventueel iets om uw kleren mee te beschermen, zoals een handdoek.
• Eventueel een wasknijper om uw kleren mee vast te zetten.

Zorg ervoor dat u altijd een voorraad opvangmateriaal in huis hebt, bijvoorbeeld voor 2 weken.

Hoe gaat het verwisselen? 

1. Was uw handen.
2. Kies de houding die voor u het gemakkelijkst is. Dit kan staand, zittend of liggend zijn.
3. U kunt een handdoek gebruiken om uw kleren mee te beschermen.
4. U kunt uw shirt of overhemd vastzetten met een wasknijper.
5. Verwijder het opvangmateriaal.
   • Bij een eendelig systeem verwijdert u het zakje met daaraan vast de huidplak.
   • Bij een tweedelig systeem verwijdert u het zakje. Als het nodig is verwijdert u ook de huidplak. Als u de huidplak weghaalt, doe dat dan voorzichtig, ondersteun de huid goed.
6. Maak bij een tweedelig systeem (als u alleen het zakje vervangt) de stoma en de huidplak binnen de flens schoon. Controleer of er geen ontlasting tussen de stoma en de huidplak is gekomen. Maak de huid schoon met natte en droge gazen of een was­handje. Gebruik lauw water.
   Als er pleisterresten achterblijven, kunt u eventueel huidvriendelijke schoon­maakdoekjes gebruiken. Gebruik deze zo min mogelijk, want ze kunnen de huid ontvetten. Als u schoonmaakdoekjes gebruikt, maak de huid daarna dan goed schoon met lauw water. Resten ‘kaasplak’ kunt u rustig laten zitten.
7. Maak de huid rond de stoma droog met een droog gaasje. Gebruik nooit een föhn om de huid te drogen. Doordat de stoma ongevoelig is, loopt u het risico zich te branden.
8. Breng het nieuwe opvangmateriaal voorzichtig aan, van onderen naar boven.
   Let op dat het opvangmateriaal goed rond de stoma aansluit. Probeer de buikhuid te strekken, om huidplooien te vermijden. Druk de huidplak goed aan, vooral rond de stoma. Controleer bij een tweedelig systeem of het zakje goed vast zit door er aan te trekken. Controleer ook of het zakje dicht is van onderen.
9. Contro­leer vooral de eerste 3 maanden regelmatig met een malletje of de grootte van de stoma is veranderd.
10. Was uw handen als u klaar bent.

Let op!

• Tijdens het verwisselen van het opvangmateriaal kan de stoma wat gaan bloeden. Dep dit met een nat gaasje. Het is niet iets om u zorgen over te maken.
• Rond de stoma mogen geen haren op de huid zitten. Zo nodig scheert u de huid (van de stoma af scheren!). Gebruik geen ontharingscrème, de huidplak blijft dan minder goed kleven. Het is mogelijk om de huid (op eigen kosten) te laten laseren.

U kunt gewoon douchen of in bad.

• Bij een eendelig opvangsysteem kunt u kiezen of u dit met of zonder opvangmateriaal doet. Zonder opvangmateriaal kunt u ontlasting verliezen.
• Bij een tweedelig opvangsysteem kunt u het beste het opvangzakje laten zitten, als de huidplak niet verwisseld hoeft te worden.
• U kunt beter geen badolie gebruiken. De kans bestaat dat de huidplak daardoor minder goed blijft zitten.

Voldoende opvangmateriaal

Als u op vakantie gaat, neem dan voldoende opvangmateriaal mee. Het beste kunt u een deel van het opvangmateriaal in uw koffer meenemen en een deel in uw handbagage. Dan zit u niet meteen zonder, als u een van beide kwijtraakt. Hebt u toch opvangmateriaal nodig? Dan is het belangrijk dat u weet welk materiaal u gebruikt, schrijf dit eventueel op.

Vliegreis

Als u met het vliegtuig reist, mag u 5 kilo extra bagage meenemen als u kunt laten zien dat u een stoma hebt. Dit kan met een stomapaspoort. Een stomapaspoort kunt u krijgen bij de medisch speciaalzaak of bij de stomavereniging. U kunt ook een brief krijgen van de stomaverpleegkundige waarin staat dat u een stoma hebt.

Auto

Laat bij warm weer geen opvangmateriaal in de auto liggen. Anders is de huidplak daarna niet meer te gebruiken.

Hotel

Overnacht u in een hotel? Neem dan iets mee om het matras te beschermen in verband met eventuele lekkage.

Warme landen

In (sub)tropische landen kunt u door de warmte en andere hygiënische omstandigheden eerder diarree krijgen. Zorg er voor dat u altijd ORS, bouillontabletten of zouttabletten bij u hebt. Neem geen onnodige risico’s en eet of drink geen:

• Ongekookt leidingwater.
• IJs of ijsblokjes.
• Rauw vlees of rauwe vis.
• Rauwe groenten.
• Ongeschild fruit.

Het is belangrijk dat uw ontlasting niet te hard is en niet te dun. Om stevige, soepele ontlasting te hebben, kunt u zelf een aantal dingen doen:

• Eet langzaam en kauw goed.
• Eet regelmatig, goed verspreid over de dag. 
• Eet niet te veel voor het slapen gaan.
• Zorg dat u genoeg drinkt.
• Eet voldoende vezels.
• Gebruik genoeg zout.  

Vochttekort

Als u weinig plast en uw urine is donker van kleur is, dan kan dit betekenen dat u te weinig hebt gedronken. Klachten bij  vochttekort zijn: 

• dorst
• sufheid
• vermoeidheid
• verminderde eetlust

Genoeg drinken

Veel drinken als u een vochttekort hebt, is heel belangrijk. Probeer iedere dag 2 tot 2,5 liter vocht binnen te krijgen. Dat zijn ongeveer 16 tot 20 kopjes per dag. Ook vloeibare producten tellen mee, zoals soep, yoghurt of vla.

Zorg dat u voldoende zout en vocht gebruikt. Doordat u uw dikke darm niet meer hebt, wordt er namelijk minder zout opgenomen. (Hebt u hartklachten, dan moet u voorzichtig zijn met extra zout.)

Klachten bij zouttekort

• vermoeidheid
• duizeligheid
• prikkelbaarheid
• slaapstoornissen
• concentratiestoornissen
• spierkrampen
• snel gewichtsverlies

Extra zout

Om een tekort aan zout aan te vullen, is het verstandig om extra zout te gebrui­ken. 

Producten met veel zout en weinig calorieën: 
Keukenzout (natriumchloride, afgekort NaCl) kunt u ruim over uw eten strooien en ook producten waar keukenzout in zit, zijn goed tegen een zouttekort. 

• Keukenzout, aromat, ketjap (zoet en zout), maggi, tomatenketchup, curry, rookvlees, rauwe ham, 20+ en 30+ (smeer)kaas, groentesap/tomatensap, bouillon, heldere soep.

Producten met veel zout en veel calorieën:
Wees voorzichtig met zoute producten die ook veel calo­rieën bevatten. Als u te zwaar wordt, kan dat problemen met uw stoma geven, zoals lekkage en daardoor huidirritatie.

• Bacon, cervelaatworst, salami, ontbijtspek, 48+ (smeer)kaas, rookworst, chips en zoutjes, haring.

Drop eten om genoeg zout binnen te krijgen, is niet verstandig. In drop zit namelijk niet het goede zout: geen keukenzout, maar salmiakzout.

Om verstopping te voorkomen, is het belangrijk dat u:

• Veel drinkt (1,5 tot 2 liter per dag).
• Uw eten goed kauwt
• Groenten klein snijdt.

Eet niet teveel voeding die draderig is, of dat niet zo gemakkelijk te verteren is. Hierdoor krijgt u eerder last van verstopping. Dit geldt voor: asperges, bleekselderij, champignons, maïs, zuurkool, rauwkost, noten en pinda’s, taai en draderig vlees, sinaasappels en ander citrusfruit, verse ananas, gedroogde vruchten (zoals dadels, vijgen, pruimen), kokos, popcorn en amandelspijs.

Hebt u last van verstopping? Dan is het goed om het volgende te eten: 

• volkorenbrood, roggebrood, volkorenbeschuit, volkorencrackers
• brinta, havermout, muesli
• volkoren pasta, zilvervliesrijst

Contact opnemen!

Neem direct contact op met het ziekenhuis als uw stoma verstopt raakt (zie 'Vragen?').

Als uw ontlasting wat steviger moet worden, dan kunt u het beste:

• Uw eten en drinken goed spreiden over de dag.
• Niet te veel eten voor het slapen gaan.
• Bij het drinken een cracker, beschuit of biscuit eten.

Waterdunne ontlasting

Als u waterdunne ontlasting hebt, verliest u veel vocht en zout. Het is dan belangrijk om:

• Extra te drinken.
• Extra zout te gebruiken (bouillon, ORS).
• Crackers, beschuiten of biscuits te eten.

Contact opnemen!

Neem contact op met uw huisarts of met het ziekenhuis als:

• Uw urine heel donker is.
• U heel weinig plast (minder dan 1,5 liter per dag).
• U opeens veel gewicht verliest (lichter bent).  

Het is heel normaal als u last hebt van winderigheid (gasvorming) wanneer u gegeten of gedronken hebt. Er komt dan namelijk lucht in het darmkanaal. Bepaalde voedingsmiddelen en dranken kunnen zorgen voor extra winderigheid:

• ui, prei, paprika, knoflook, spruitjes, kool, champignons
• peulvruchten (bruine bonen, witte bonen, kapucijners, linzen, erwten)
• onrijpe banaan, meloen, vruchtensap
• scherpe kruiden en specerijen (o.a. sambal, Spaanse peper)
• bier, koolzuurhoudende dranken

Winderigheid kan ook komen door kauwgom kauwen, roken, snel eten of praten tijdens het eten. 

Ontluchten van het opvangzakje

Het ontluchten van het opvangzakje gebeurt automatisch, via een filter. Dit gaat geurloos. Als het opvangzakje bol blijft, is het filter waarschijnlijk verzadigd en moet u het opvangzakje leegmaken of vervangen.
Een filter werkt ongeveer 12 uur. Door het filter kan het opvangzakje vacuüm trekken. Soms helpt het om het filter af te plakken met de bijgeleverde stickers.

High output

Het is mogelijk dat de stoma gedurende een langere tijd meer dan 1 liter ontlasting per 24 uur geeft. We noemen dit een hoge stomaproductie (high output stoma). Meestal is de ontlasting dan veel en dunner. En we merken dat de productie van ontlasting moeilijk met voeding en vocht te regelen is. 

Adviezen bij een hoge stomaproductie: 

• Gebruik regelmatig kleine gezonde maaltijden.
• Eet rustig en kauw goed.

Sterk ruikende ontlasting

Door bepaalde voedingsmiddelen kan uw ontlasting sterk gaan ruiken:

• ui, prei, kool, knoflook
• peulvruchten (bruine bonen, witte bonen, kapucijners, linzen, erwten)
• vis
• specerijen (o.a. sambal, Spaanse peper)
• eieren, kaas
• vitamine B-tabletten

Als u karnemelk of yoghurt gebruikt, gaat uw ontlasting minder sterk ruiken.
Ruikt u uw ontlasting terwijl u niet aan het verschonen bent? Controleer dan of het opvangzakje, de huidplak of het filter misschien lekt.
Als u een lucifer afstrijkt bij het verschonen, ruikt u de ontlasting minder. 

Andere kleur ontlasting

Door sommige voedingsmiddelen kan uw ontlasting een andere kleur krijgen.

• Bietjes maken de ontlasting rood.
• Door bosbessensap, spinazie en ijzertabletten krijgt u zwarte ontlasting.

Neem contact op met de stomaverpleegkundigen bij 1 van de volgende problemen:

• Plotselinge verandering in de lengte, grootte of kleur van de stoma.
• Een vernauwing, breuk of uitstulping van de stoma.
• Pijn of krampen voordat de ontlasting uit de stoma komt.
• Vaak lekkage.
• Huidproblemen.
• Opeens veel meer ontlasting zonder dat u meer bent gaan eten of drinken.
• Veel aandrang zonder dat er ontlasting komt of veel slijmverlies uit uw anus.

Hebt u een vraag? Neem dan contact op met de stomaverpleegkundigen. U kunt hen bereiken op maandag, woensdag en vrijdag tussen 8.00 - 16.0 uur, telefoon (0592) 32 55 49.

Buiten kantooruren

Als u een dringende vraag hebt buiten de bereikbaarheidstijden van de stomaverpleegkundigen kunt u bellen naar verpleegafdeling B2, telefoon (0592) 32 55 30 of naar de Spoedeisende Hulp, telefoon (0592) 32 52 78.

Vragen over het stomamateriaal?

Als u problemen hebt met uw stomamateriaal, kunt u contact opnemen met de leverancier. Deze is 24 uur per dag bereikbaar (zie de informatie die u hebt ontvangen bij uw eerste bestelling). Verder hebben alle firma’s waar u stomamateriaal kunt bestellen, hun eigen website.

chiru46 - september 2023

• levenmeteenstoma.nl
• stomaatje.nl
• stomalingerie.com
• stomavereniging.nl