Kolven

Moedermelk wordt geproduceerd op basis van vraag en aan­bod. Om de melk­productie te stimuleren, heeft vaker kolven meer effect dan langer kolven.

• Om de borstvoeding op gang te brengen en op peil te hou­den, kolf je net zo vaak als wanneer je je baby aan de borst zou voeden. Dus minimaal 6 keer per dag als de baby nog niet zelf drinkt.
• Als de baby al enkele voedingen aan de borst drinkt, kolf je alleen iedere gemiste voeding.
• Als jouw baby nog niet voldoende per voeding drinkt, kan het nodig zijn om na een borstvoeding nog te kolven.

Invriezen

Als je kindje in het ziekenhuis ligt, kan het nodig zijn om een langere tijd alle voedingen te kolven. Misschien is je melk­productie hoger dan de hoeveelheid voeding die jouw baby op dat moment nodig heeft. Je kunt de gekolfde melk dan invriezen en later gebruiken. Minder kolven is niet verstandig.

De opname van je kindje is voor jou een spannende en drukke periode. Het is mogelijk dat de melkproductie daardoor na verloop van tijd wat terug­loopt. Dat is normaal. Blijf wel zo vaak mogelijk kolven. De kans is groot dat de melkproductie dan weer op peil komt.

Het is niet nodig om exacte tijden voor het kolven aan te houden. Kinderen drinken ook niet precies op vaste tijden. Je kunt kolven wanneer het voor jou het beste uitkomt, als er niet te lange pauzes tussen het kolven zitten. Misschien vind je het handig om voor jezelf een vaste dagindeling te maken, zodat je regelmatig genoeg tijd kunt reserveren voor het kolven.

Je kunt het beste kolven vlak voordat je gaat rusten of slapen. Door de ont­spannende werking van de borstvoedingshormonen rust je namelijk extra goed.

's Nachts

Het is aan te raden om ook ’s nachts te kolven. Het prolactinegehalte (dat wil zeggen: de hoeveelheid melkproducerend hormoon) is dan namelijk hoger. Hierdoor is het gemakkelijker om de voeding op gang te brengen.

Om de melk te laten 'toeschieten' is het belangrijk dat de toeschietreflex goed werkt. Als de baby aan de borst ligt gaat de melk vanzelf stromen. Maar bij het kolven moet de toeschietreflex meestal worden opgewekt.

Je kunt de toeschietreflex op verschillende manieren stimu­leren:

• Als je tijdens het kolven naar je kindje kijkt (op een foto of via de monitor), kan dat helpen om de toeschietreflex te bevorderen. Misschien kun je ook in de buurt van je kindje kolven. Overleg dit gerust met de verpleeg­kundige.
• Als je voorafgaand aan het kolven vijf minuten lang warme kompressen op jouw borst legt, gaat de melk vaak gemakkelijk stromen.
• Borstmassage voor en tijdens het kolven werkt vaak heel goed. Dit kan op verschillende manieren:
  • Masseer de melkgangen en melkkliertjes door met een vlakke hand van boven af richting tepel te drukken. Maak cirkelvormige bewegingen met de vingers en concentreer de bewegingen gedurende enkele seconden op één plek voordat je naar een andere plek gaat. Ga in een ronde beweging richting tepelhof.
  • Strijk licht van de bovenkant van de borst richting tepelhof. Probeer erbij te ontspannen, aangezien ook dat bevorderend werkt op de toeschietreflex.
  • Wat ook kan helpen is gebruik te maken van de zwaartekracht door voorover te leunen en te 'schudden'.

Wat je niet moet doen

• Knijp niet in je borst. Dit kan een kneuzing van het borstweefsel veroor­zaken.
• Laat je handen niet over de borst 'glijden'.
• Trek niet aan de tepel. Ook dit kan beschadiging van het weefsel veroorzaken.

Als je de gekolfde melk gebruikt om een te vroeg geboren of zieke baby te voeden, is hygiëne extra belangrijk. Dit is om de groei van bacteriën te voorkomen. Moedermelk is door de aanwezigheid van levende witte bloed­cellen een goed houdbaar product. Helemaal als de melk onder de beste omstandigheden bewaard en vervoerd wordt.

Richtlijnen

• Voordat je gaat kolven, moet je je handen goed wassen met water en zeep. Om je handen te drogen, gebruiken we in het ziekenhuis papieren handdoek­jes. Thuis is een gewone handdoek ook geschikt. Gebruik deze handdoek alleen voor jouw handen. En neem iedere dag een schone handdoek.
• Als je kolft met een apparaat, moet je na gebruik de kolfset(s) schoonmaken. Dit betekent dat je de kolfset(s) tenminste 1 keer met koud water afspoelt en daarna met warm water. Thuis kun je hierbij een afwasmiddel gebruiken. Je kunt de kolfset(s) ook in de afwasmachine schoonmaken (zie de gebruiks­aanwijzing).
  In het zieken­huis reinig je de kolfset(s) 1 keer per dag in de sterilisator op de afdeling. Tijdens de opname houd je je eigen kolfset(s).
• De verpleegkundige geeft je flesjes om moedermelk in te bewaren. Probeer de binnenkant van de flesjes en de binnenkant van de dop niet aan te raken.
• Het is verstandig om een voedingsbeha dagelijks te was­sen. Als je borstkom­pressen gebruikt, verschoon deze iedere keer na het kolven.
• Eenmaal per dag douchen is voldoende. Het is niet nodig om voor het kolven de tepels extra te wassen.
• Was je borsten niet met zeep of lotion. Op de tepelhof bevinden zich kliertjes die een vettige stof afscheiden. Deze houden de tepelhof soepel en heb­ben een antisep­tische werking.

Met de hand leren kolven is handig voor elke voedende moeder. In onver­wachte situaties waarin het niet mogelijk is om met een apparaat te kolven, kun je altijd terugvallen op kolven met de hand. Ook als je maar af en toe kolft, is het gemakkelijk als je niet een kolf nodig hebt.

Voordelen

Kolven met de hand heeft bovendien een aantal voordelen boven kolven met een apparaat:

• Je leert je borsten kennen.
• Het prolactine gehalte van het bloed, dat zorgt voor de aanmaak van moe­dermelk, is hoger als je met de hand kolft dan als je met een apparaat kolft.
• De eerste druppels moedermelk kun je met een lepeltje of cupje aan jouw baby geven of in het mondje van je baby afvegen.

Adviezen

Om op een goede manier te kolven, zijn de volgende advie­zen van belang:

Vooraf

• Was je handen van tevoren goed met water en zeep!
• Masseer je borsten vooraf:
  • masseer je borsten richting tepel
  • wrijf met de hele hand
  • maak kleine cirkelvormige bewegingen met je vingers
  • wikkel de knokkel van je vingers af over je borst.
• Leg warme (natte of droge) kompressen op je borst.

Tijdens het kolven

• Door voorover te leunen en met je borsten te schudden bevorder je de toe­schietreflex.
• Laat je borst in je hand rusten met de vingers onder de borst en je duim erop (C-vorm).
• Je kunt de juiste plek bepalen door de (volle) melk­kanaaltjes op het gevoel te zoeken. Leg je vingers er net op of er iets achter.
• Duw je borst naar de ribben toe.
• Met je vingers en duim knijp je de borst samen in een ritmische beweging.
• Regelmatig verplaats je je hand rond de borst.
• Als er niet veel melk meer komt, pauzeer je even.

Een mooie uitleg kun je zien in dit filmpje 'Kolven met de hand'. 

Wat kun je doen om het kolven zo soepel mogelijk te laten verlopen?

• Zet van tevoren alles wat je nodig hebt binnen handbereik klaar.
• Zet het kolfapparaat volgens de gebruiksaanwijzing in elkaar.
• Zorg dat je iets te drinken hebt. Van het kolven kun je dorst krijgen.
• Was je handen van tevoren goed met water en zeep!
• Zorg ervoor dat je prettig zit en probeer je zo goed mogelijk te ontspan­nen. Maak gebruik van kussens om je armen te ondersteunen.
• Houd het borstschild tussen je wijsvinger en middelvinger en druk het zachtjes tegen de borst. De tepel moet in het midden van het borstschild zitten om te voorkomen dat de tepel aan het plastic schuurt.
• Zet het kolfapparaat aan. Als je dub­belzijdig kolft, kun je het apparaat al aanzetten voordat je de borstschilden op je borst plaatst.
• Stel de zuigkracht zo in, dat het prettig is. Kolven mag geen pijn doen! Dus kolf niet met een te hoge druk.
• Wil je stoppen met kolven? Hou dan het borstschild schuin om het vacuüm te verbreken. Daarna zet je de pomp uit en neem je het aanzetstukje van je borst. Vang alle druppels op die nog in het schild zitten.

Na het kolven

• Wrijf een druppel melk uit over beide tepels en laat de tepels even aan de lucht drogen.
• Doe een schoon kompres in je beha.

Een kolfapparaat huren

Een goed kolfapparaat is duur. Omdat je het apparaat maar tijdelijk nodig hebt, is het meestal voordeliger om een kolfapparaat te huren. Meer informatie over het huren van een kolfapparaat kun je krijgen van de verpleegkundige op de afdeling of bij je kraamzorg.

Het kolfsetje dat je in het WZA hebt gebruikt, mag je meenemen naar huis. Dit past op de huurkolf (kolfapparaat) van hetzelfde merk. Let wel op of het een wegwerp set is of een herbruikbaar set. Een wegwerp set kan je maar 1 dag gebruiken.

Bewaren

Als je gekolfde melk in het WZA gaat bewaren, gelden de volgende regels in het WZA:

• Als je zeker weet dat je de gekolfde melk bij de volgende voeding gebruikt, kun je de melk (maximaal 4 uur!) op kamertemperatuur bewa­ren.
• Anders zet je de melk na het kolven meteen achterin de koelkast. Niet in de deur van de koelkast! Op de afdeling staat een koelkast speciaal voor het bewaren van gekolfde melk. Bij een tempera­tuur van 4 graden kan de melk tot 4 dagen na het kolven gebruikt worden. Deze tijden gelden voor in het ziekenhuis, thuis is het langer houdbaar.
• Plak een etiket op het flesje melk, met daarop de datum en het tijdstip van het kolven en de naam van je baby.
• Als je thuis kolft, probeer er dan voor te zorgen dat de vers gekolfde melk op tijd in het ziekenhuis is. Verse melk is beter dan ingevroren melk, omdat bij het invriezen een deel van de waardevolle bestanddelen verloren gaat. Vooral voor zieke en te vroeg geboren baby’s is het belangrijk dat zij moeder­melk van zo goed mogelijke kwaliteit krijgen.
• Als je melk over hebt, kun je deze invriezen. Dit moet binnen 4 dagen na het kolven. Laat voor het invriezen de melk in de koelkast afkoelen.
• Kleine porties moedermelk die op verschillende tijden van dezelfde dag zijn gekolfd, kun je na afkoeling bij elkaar doen. Als de porties op dezelfde temperatuur zijn, kun je ze invriezen. Dit moet binnen 4 dagen.
• Ingevroren moedermelk kun je in de koelkast (niet in de koelkastdeur!) laten ontdooien. Daarna warm je het op. 
• Ingevroren melk kan na het ontdooien maximaal 24 uur in de koelkast bewaard worden. Daarna moet je het wegdoen. Ontdooi dus niet meer melk dan je nodig hebt, want de melk mag niet opnieuw worden ingevroren.

Vervoeren

Het is belangrijk dat je de gekolfde melk koel naar het ziekenhuis vervoert. Bijvoorbeeld in een koeltas of een koelbox met koelelementen.

Opwarmen

Afgekolfde melk kun je opwarmen in een magnetron:

• Stel de magnetron in op 300 Watt.
• Schud de melk elke 3 à 4 seconden om 'hot spots' te voorkomen. (Door 'hot spots' gaan kostbare stoffen verloren.)
• Restjes opgewarmde melk mag je niet bewaren voor een volgende voeding.

Heb je na de bevalling vragen over borstvoeding en kolven? In het Ouder en Kind-centrum is een lactatiekundige IBCLC werkzaam. Als je in het ziekenhuis bent bevallen, kun je tot 6 weken na de bevalling telefonisch, of via de BeterDichtbij-app, advies vragen of een afspraak met haar maken. In de thuissituatie kun je je vragen stellen aan de kraamverzorgende, verloskundige of een lactatiekundige IBCLC.

Bereikbaar

• Je kunt je vraag stellen via de BeterDichtbij-app. Je krijgt zo snel mogelijk antwoord. 
• De lactatiekundige is op maandag en donderdag van 8.00 - 15.00 uur aanwezig. Telefoonnummer (0592) 32 53 70. 

Is het dringend?

Heb je een dringende vraag, dan is het altijd het beste om te bellen!

verlos33 - maart 2025

In het onderstaande schema kun je bijhouden hoe het met het kolven gaat. Dit kun je met de verpleegkundige die voor je kindje zorgt (of de lactatiekundige) doornemen. 

Datum: 

Datum:

• videopresentatie borstvoeding door lactatiekundige WZA
• lalecheleague.nl
• nvl.borstvoeding.nl
• borstvoeding.com
• borstvoeding.nl
• borstvoedingsforum.nl
• Medela  Symphony-kolfprogramma